|
|
Wigilia
-
(lac.) vigilia - czuwanie, straz
-
Dzien poprzedzajacy jakies swieto, wazne wydarzenie
-
Posilek w dzien Wigilii Bozego Narodzenia
-
(hist) Czesc nocy równa 3 godzinom
-
Nabozenstwo zalobne, modlitwa za umarlych
-
Nabozenstwo wieczorne - przed którym zakonnicy mieli wrócic do klasztoru
-
(hist) Nocne czuwanie, straz
-
W pocz. chrzescijanstwa - nabozenstwo nocne
-
Wilia - tak niekiedy nazywano dzien przed Wigilia (wigilie Wigilii)
Zwyczaje
-
Stól mial nogi obwiazane powróslami, blat posypany pachnacym sianem, i obleczony bialym obrusem
-
Za obrazy wkladano galazki jedliny
-
Izbe ozdabiano wiazkami zytniej slomy z 12 zdzbel - (co symbolizowalo 12 apostolów i 12 miesiecy). Z tych snopków robiono potem powrósla którymi okrecano drzewa aby lepiej rodzily.
-
Pod powala zawieszano "swiat" konstrukcje z kolorowych oplatków, slomiana gwiazde lub krzyz. Zawieszano tez sad albo "podlazniczka" czyli bogato ozdobiona jodelke, wierzcholkiem w dól.
-
Pierwsza gwiazdka oznaczala poczatek wieczerzy wigilijnej
-
Wigilie rozpoczynala modlitwa, czytanie odpowiedniego fragmentu Pisma Swietego i lamianie sie oplatkiem
-
Ilosc gosci powina byc pazrysta, zawsze jednak zostawiano miejsce dla niespodziewanego goscia czy to z racji szacunku dla zmarlych z rodziny.
-
W wigilie zwierzeta mówily ludzkim glosem, ale podsluchanie takiej rozmowy grozilo nieszczesciem
-
W okolicach nawiedzanyh przez wilki wynoszono resztki potraw, aby wilki omijaly dom przez caly rok
-
Na stole kladziono po kawaleczku kazdej potrawy i oplatka dla zmarlych
-
Nie nalezalo odkladac lyzki miedzy potrawami bo mozna bylo nie doczekac nastepnego roku
-
Jesc nalezalo duzo aby glód nie doskwieral. Kto ilu potraw nie skosztowal, tyle przyjemnosc go ominie w przyszlym roku
-
Gospodarz karmil zwierzeta oplatkiem
-
Przed pasterka nalezalo obmyc twarz w wodzie, gdzie poprzednio wrzucono miedziaka by zdrowie bylo tak silne jak pieniadz
-
Gdy ksiadz chodzacy po koledzie wychodzil dziewczeta bily sie o to która ma pierwsza usiasc na krzesle na którym siedzial - bo oznaczalo to wyjscie za maz
Oplatek
Jest to przede wszystkim Polska tradycja. W poczatkach chrzescijanstwa na Msze Swieta przynoszo w Wigilie chleb, który poswiecano i dzielono sie nim. Czesc brano do domów dla tych, którzy nie mogli byc na Mszy. Zwyczaj ten zanikl, ale w Polsce przetrwal wlasnie w postaci oplatka. Nabral niezwyklego znaczenia w okresach zawieruch dziejowych, w czasie zaborów, wojen, gdzie przesylany z zyczeniami byl najglebszym symbolem Swiat i Zyczen.
Choinka
Zwyczaj wywodzi sie z XV wieku z Niemiec. przeniósl sie do wiekszosci krajów Europy Pólnocnej - w XIX wieku trafil do Polski. Symbolizuje Drzewo Zycia. Na choince zawieszano jablka i swieczki - symbol zycia i boskiego swiatla a na czubku stawiano gwiazde. W Polsce, bardzo szybko wlaczano ozdoby, postacie symbolizujace wydarzenia historyczne, symbole wiary, patriotyzmu. W okresach zaborów i wojny realizowala tez wazne zadania edukacyjne.
Kolorowe szklane bombki zamienily z czasem misterne recznie wykonywane ozdoby. Byly na reke tak hitlerowcom jak i komunistom jako narzedzie do splycania polskiej kultury, tradycji, poczucia przynalznosci do pewnej historii. Obecnie - stanowia po prostu ozdobe, ale wiele osób powraca do tradycji umieszczania na choince symboli najwazniejszych zdarzen z zycia, historii, kultury, wiary - a co najwzniejsze - wykonanych wlasnorecznie. Odzywa takze zwyczaj darowania takich ozdób jako drobnych upominków przedswiatecznych.
Koleda
Byly to piesni z zyczeniami spiewane w okresie Nowego Roku, w porze Godów. Za kolede nalezaly sie podarki. Sasma nazwa wywodzi sie od Kalendae - (z lac) pierwszy dzien miesiaca - czyli od tego saego slowa co "kalendarz". Koledy zwiazane tematycznie z Bozym Narodzeniem pojawily sie w XV wieku.
Wigilijne wrózby ;-)
-
Rano zerwac sie z lózka - przez caly rok nie bedzie klopotów ze wstawaniem
-
Panna która bedzie trzec mak - niedlugo wyjdzie za maz
-
Mysliwy który cos upoluje - bedzie sie cieszyl opieka sw. Huberta
-
Podebrac cos sasiadowi - zapewni szczescie i bogactwo - ale tylko jesli sie to zwróci nastepnego dnia
-
wyciaganie zdzbel siana spod obrusa - jesli zielone wrózylo tegoroczny ozenek, zólte w przyszlym a szczerniale samotnosc
-
Gdy w odwiedziny rano przyszedl mezczyzna - wrózylo to szczecie
-
Wieczorem pisalo sie kartki z imionami i kladlo pod poduszke, rano siegalo sie po nie - to które siy wybralo bylo imieniem meza/zony
Potrawy
-
Kutia - rodem z Litwy, Rusi i Starej Polski, pszenica, maka, miód - w biedniejszych rodzinach pszenice zastepowano pecakiem, natomiast w bogatszych dawano ryz, lub kasze perlowa dodajac rodzynki i migdaly
-
barszcz z grzybami
-
kapusta z grochem lub fasola
-
kluski z makiem, cukrem i miodem
-
rzepa suszona lub gotowana
-
polewka z suszonych sliwek lub jablek
-
zupa grzybowa, grochowa
-
barszcz czerwony z uszkami
-
pierogi z kapusta
-
ryby w wielu postaciach - ale przede wszystkim w galarecie
-
sieminicha - zupa z konopi
-
strucla - kolacz przenny posypany czarnuszka
-
paszteciki z grzybami
|
|
|
|